Het is misschien wel één van de meest bijzondere buslijnen van de stad: Q-link 15, de oranje lijn naar de Zernike Campus. Niet zozeer vanwege de route, want die is niet zo heel bijzonder. Wel vanwege het grote verloop. Het is namelijk niet alleen de drukste lijn van de stad, ongetwijfeld heeft de lijn in de loop der jaren ook het record van het aantal unieke reizigers gebroken. Als studentenlijn boort de lijn ieder jaar immers weer voor een gedeelte een nieuwe doelgroep eerstejaars aan.
Het begin: de introductie van het studentenjaarabonnement
Huidige studenten weten het niet beter. Wanneer je kiest voor het Studentenreisproduct bij je studielening van DUO kun je gewoon instappen met je OV-chipkaart. Naar keuze krijg je doordeweeks of in het weekend gratis vervoer en de rest van de tijd korting. Vroeger, dat wil zeggen voor 1991 was er een ander, ingewikkeld model. Toen werd gewerkt met administratief ingewikkelde individuele reiskostenvergoedingen. In 1989 werd Pim Fortuyn door een aantal bestuurders gevraagd de invoering van de OV-studentenkaart in goede banen te leiden.
Eén en één is vaak twee en dat geldt hier ook. Vanwege de komst van de OV-studentenkaart werd een grote reizigersgroei verwacht, vooral naar de universiteiten. Het GVB houdt rekening met een stijging van 42 procent. In Groningen zat de RUG toen al met vele faculteiten op Zernike. Er reed wel een stadslijn, 5, via Paddepoel. Deze lijn was alleen ook al druk met wijkbewoners en binnenstadsklanten. Besloten werd tot de invoering van drie speciale lijnen: lijn 11 ging rijden tussen de Grote Markt en Zernike en kennen we nu als Q-link 1. Daarnaast kwam lijn 13 via Vinkhuizen naar Zernike en de snelle lijn 15.
Via Akerk en Schildersbuurt naar het Universiteitscomplex
Lijn 11 ging zich richten op studenten vanuit de binnenstad en begon al in 1989. De bus reed vier keer per uur, alleen doordeweeks en overdag. Lijn 15 moest voor de grootste doelgroep gaan zorgen: studenten van buiten Groningen die uit een andere bus of de trein op het Hoofdstation aankwamen en studenten uit bijvoorbeeld de Schildersbuurt.
Begin 1991 is het dan zover. In januari rijden de eerste bussen op de spiksplinternieuwe lijn 15. De bus rijdt haar eerste route via het Emmaplein, Akerkhof, Westersingel, Kraneweg, Herman Colleniusstraat, Prinsesseweg en Zonnelaan naar de campus en rijdt ook doordeweeks overdag alleen, vier keer per uur. Ook het eerste materieel is bijzonder. Het GVB bestelt haar vier allereerste gelede bussen van fabrikant Mercedes. Daarnaast rijden er dertien reeds afgeschreven bussen mee in de eerste maanden. Het GVB krijgt uit een landelijke pot geld 1,2 miljoen gulden voor de uitbreiding en daarna een jaarlijkse bijdrage van 2,3 miljoen gulden.
Boven verwachting
Na een half jaar kan men direct de conclusie trekken dat het goed gaat met lijn 15. De lijn loopt dan al beter dan verwacht. In september wordt de lijn tijdens de spits zelfs doorgetrokken naar De Wijert en het Martini Ziekenhuis aan de Van Ketwich Verschuurlaan. Daarmee kwam er extra capaciteit voor de scholen in De Wijert (foto).
Die tak verdwijnt weer en halverwege de jaren 90 wordt besloten via de Wilhelminakade te gaan rijden en niet meer via de Herman Colleniusstraat. Ondertussen wordt het steeds drukker in de bus, wat leidt tot dringen bij het perron op het Hoofdstation om op tijd bij college te komen.
Drukte bij de halte van lijn 15 bij het Zernikeplein
Veevervoer
Lijn 15 groeit dan ook al snel uit tot de drukste lijn van de stad. Niet alleen de studenten kunnen dat beamen, ook wijkbewoners langs de route weten het als geen ander. Regelmatig kiezen zij ervoor toch maar met lijn 5 te reizen, als er weer een volle lijn 15 passeert, die dan al eens per tien minuten rijdt. Lukt het wel om binnen te komen, dan betekent het vaak hutje mutje op elkaar staan en mocht je onderweg uit willen stappen, kom dan maar eens op tijd bij de deur. Voordat je het weet rijdt de bus alweer door.
Een volle lijn 15 in de Astraat op de Abrug in de Arriva-tijd
In dezelfde periode start ook de discussie rond de komst van de Regiotram. Die wordt gezien als het alternatief voor buslijnen 11 en 15. De tram moet de route van lijn 11 gaan rijden, die eind jaren 90 ook doorgetrokken wordt naar het station. Het uitzicht van die plannen zorgt ervoor dat beide lijnen onveranderd vol en druk door blijven rijden.
Totdat het niet langer kan
De frequentie wordt opgehoogd tot zo’n tien bussen per uur op de drukste momenten. Zij rijden nog altijd dwars door de smalle Brugstraat en de drukke Westersingel, samen met enkele andere lijnen. Files van bussen en lossende vrachtauto’s worden eerder regel dan uitzondering. Met het afschieten van de tramplannen moet er iets worden bedacht.
Diverse soorten bussen belanden in de loop der jaren, mede door de drukte, op lijn 15
Er wordt in 2013 een proef gestart waarbij een aantal ritten onder lijnnummer 115 rechtstreeks gaat rijden tussen station en Zernike Campus. Deze ritten vermijden de binnenstad en rijden via Eendrachtskade en Hoendiep naar de ringweg om zo via de Pleiadenlaan en Zonnelaan naar de campus te rijden. Steeds meer ritten gingen in de loop van dat jaar de route buitenom rijden.
Dat is uiteindelijk de opmaat naar de huidige lijn 15. Begin 2014 wordt gestart met Q-link als alternatief voor de geplande tram. Lijn 15 wordt één van de eerste vier lijnen. Qbuzz gaat rijden met negen speciaal aangeschafte bussen van Mercedes met extra zit- en staanplaatsen. Bijna 200 mensen kunnen vanaf dan mee met één rit. Alle ritten gaan via de Eendrachtskade en de ringweg rijden. Onderweg wordt alleen gestopt bij de Rembrandt van Rijnstraat en een aantal haltes in Paddepoel.
Qbuzz presenteert Q-link en haar nieuwe bussen voor lijn 15 begin 2014
Finetunen
Bussen hebben ten opzichte van trams het voordeel dat het makkelijker is om routes en frequenties aan te passen. En dat gebeurt dan ook volop na de start van Q-link. Ook op de Eendrachtskade is het in de spits erg druk en staat de bus regelmatig vast tussen alle auto’s, waardoor er soms van een dienstregeling geen sprake meer is. Er wordt ingegrepen. Lijn 15 gaat rijden via een deel van de busbaan tussen het Emmaviaduct en Hoogkerk. Bij de Peizerweg neemt de bus dan de ringweg. De bussen gaan nog vaker rijden: tot 12 keer per uur. Daarnaast mag iedereen in- en uitstappen bij alle deuren.
Er worden bij de halte op het Hoofdstation uiteindelijk lijnen aangebracht. Hier kunnen reizigers alvast in een rij gaan staan voor de deuren van de naderende bussen. Comfort komt er met Q-link ook, want de nieuwe bussen hebben airco en wifi aan boord.
Routestrip van de eerste route in het Q-link-tijdperk in één van de bussen
Verleden en toekomst
Ooit was lijn 15 bij het GVB de eerste lijn waar de ‘harmonicabus’ te zien was in Groningen. Nu is die bus bijna de standaard, want hij rijdt op meerdere stadslijnen en alle Q-link-lijnen. Lijn 15 heeft wel grote bussen, maar niet meer de grootste bus. Nog langere bussen rijden inmiddels op lijn 6 tussen Groningen en Delfzijl. Uiteraard diende lijn 15 als voorbeeld, want de vier betreffende bussen op die lijn zijn een langere versie van de bussen die op lijn 15 rijden.
GroenLinks in Groningen ziet het wel zitten om alsnog met een tramproject te beginnen. Ook zijn er partijen die vinden dat er in de toekomst een trein naar Zernike moet gaan rijden. Wat de toekomst gaat brengen is onzeker, helemaal in deze tijden waarin lijn 15 soms zelfs niet rijdt door maatregelen en lockdowns. Maar dat er goed openbaar vervoer naar de Zernike Campus is, dat is zeker.
En lijn 15 is ook lang de enige verbinding naar Zernike niet meer. Er zijn rechtstreekse lijnen uit bijvoorbeeld Zuidhorn, Europapark, Assen, Hoogkerk, Veendam en Zoutkamp. Dat alles zodat je maar niet via het Hoofdstation hoeft te reizen en om lijn 15 te ontlasten.
Steeds meer lijnen in de loop der jaren op de Zernike Campus
